Plezier is een sterke aanmoedigende factor. Je kan niet tegelijk gedemotiveerd zijn én je amuseren. Die twee gevoelens sluiten elkaar uit. Wanneer je een opdracht als een spel benadert, reageer je instinctiever en ben je niet gefocust op de uitkomst maar op het plezier maken. Maar het is vooral een uitnodiging om uit je hoofd te komen, niet te overdenken en weg te gaan van ‘doe ik het goed?’
Maar wat is spelen eigenlijk? Het is een state of mind waarin we tijd maken en ruimte creëren om een probleem langs alle kanten te bekijken, en niet meteen voor de voor de hand liggende oplossing te gaan.
Jan Sas, educatief medewerker theater bij WISPER en vurig pleiter voor meer spel, ziet enkele voorwaarden om te komen tot spel:
Een afgebakende tijd en plaats waarin je je volledig kunt wijden aan spelen en experimenteren.
Een veilige omgeving waarin fouten niet afgestraft worden en waarin je wordt uitgenodigd om het op jouw manier te doen, zet aan om risico’s te nemen en “domme” dingen te doen.
Kijken naar een resultaat, je afvragen wat je nu gedaan hebt en waarom het er niet uitziet zoals je had verwacht. Vandaaruit terug aan de slag gaan en spelen met je resultaat vanuit die ontdekking, leidt tot nieuwe inzichten.
Lachen ontspant en maakt het makkelijker om open te staan voor nieuwe ideeën. Het brengt je snel in een ontspannen toestand, waarin er minder faalangst of prestatiedruk is, waarin een zot idee tot uitvoering kan gebracht worden.
Spelregels kenmerken een voorschrift, een beperking waarin een grote vrijheid schuilt. De uitdaging voor de docent is om spelregels te vinden, een set van begrensde voorwaarden die paradoxaal genoeg juist onverwachte mogelijkheden openen.
Jan vertelt:
Om deelnemers in een speelse flow te brengen, moet ik ze zoveel mogelijk uit hun hoofd krijgen.
Bijvoorbeeld door deze oefeningen, waarbij de nadruk ligt op reageren op impulsen, mogelijkheden zien, niet nadenken.
In een kleine kring staan deelnemers open voor wat ontstaat. Een lach, een kuch of een simpele handeling kan uitgroeien tot een spel. Het begint bij observatie van anderen in de kring en wat je ziet, kopiëren. Dat mag slordig, met je eigenheid. Doel is om met de groep zo snel mogelijk mee te zijn met wat er ‘gespeeld’ wordt. En dat spel dan te ontwikkelen, uitvergroten, het plezier erin te vinden.
Het spel ontwikkelt zich organisch, en iedereen reageert op elkaar. Het doel is niet om iets te bedenken, maar om te laten ontstaan wat er in de groep leeft. Elk spel heeft een natuurlijk verloop: het bereikt een climax en sterft af, waarna er een nieuw spel kan ontstaan.
Het is een soort ‘stream of consciousness’, het ontwikkelt de honger naar associaties.
Je kan het ofwel gewoon spelen, A moet B tikken. Als B moet je dan vooral A ontwijken en niet geraakt worden. Het is een reactiespel, gaat om behendigheid en snelheid.
Maar je kan ook het spel zoeken in de momenten dat je elkaar ‘bijna’ aanraakt, en dat je die momenten uitspeelt. Hoe speel je die momenten met elkaar? Nodig je uit om jezelf te laten tikken, ga je liedjes zingen, begin je een scène te spelen?
En in plaats van achtervolgen laat je spelers tot bij jou komen (hoe?). Kan je genieten van de macht en spelers bijeendrijven, laten opzij springen.
Het gaat niet om winnen of de snelste te zijn, maar om het verkennen van mogelijkheden en samen het spel te spelen dat ontstaat. In het moment te zijn.
Iedereen staat in een kring. Ik begin met een handeling uit te beelden. Bijvoorbeeld tandenpoetsen.
Mijn buurman vraagt ‘wat ben je aan het doen?’ en terwijl ik bezig ben met ’tanden poetsen’ zeg ik iets totaal anders. ‘Paardrijden’.
Mijn buurman begint dan paard te rijden, terwijl diens buurman dan meteen vraagt ‘Wat ben je aan het doen’ waarop die weer iets totaal anders zegt. etc.
Het hoge tempo zorgt ervoor dat er geen tijd is om in je hoofd te zitten of te oordelen, de focus ligt op instinctief reageren.
