Sara is fotografe en beeldend kunstenaar. Het combineren, confronteren en uitdagen zit haar daarbij in het bloed, of ze nu met fotografische beelden, kunstvormen of verschillende materialen werkt. Wij wilden dus weleens grondig met haar doorbomen over de proporties die zo’n rammelende honger naar onderzoek kan aannemen.
/ Was het gecombineerd gebruik van verschillende materialen, kunstvormen en disciplines altijd al een evidentie voor jou?
Ik heb eerst internationale politiek gestudeerd en in de Balkan en het Midden-Oosten gewerkt. Na een paar jaar ging ik fotografie bijstuderen. Documentairefotografie was waarschijnlijk de meest voor de hand liggende piste met mijn achtergrond. Maar ik was al meteen getriggerd door het tactiele aspect van fotografie en wat er zich allemaal afspeelde in de donkere kamer. Ik zag daar allemaal mogelijkheden in om het medium op zich uit te dagen.
/ Zoals?
In de donkere kamer kan je spelen met onder- en overbelichting, eenzelfde beeld verschillende keren belichten op hetzelfde fotopapier, twee verschillende negatieven belichten op één fotobeeld … Ook in de print kan je een fotografisch beeld uitdagen: door het te scheuren, verknippen, bekrassen of bewerken met bladgoud, drukinkt, verf, pastelkrijt. Je kan het ook herhalen als een soort patroon, of composities maken van verschillende beelden of varianten van eenzelfde beeld. En dan is er nog de combinatie met tekst! Eens je vertrokken bent, zijn de mogelijkheden eindeloos.
/ Mist ‘gewone’ fotografie dan iets voor jou?
Ik kan evengoed genieten van fotografie zonder enige vorm van manipulatie en helemaal opgaan in foto’s die een sfeer goed vatten of die sterk zijn in compositie, bijna puur om de esthetiek. Maar het zit er bij mij ingebakken om dat vervolgens te willen uitpuren en opentrekken. Ik vind het nu eenmaal enorm fascinerend om beelden, materialen en artistieke disciplines met elkaar te combineren én te confronteren.
/ Verwacht je van je cursisten dat ze even drastisch te werk durven gaan?
Het is zeker niet mijn bedoeling dat cursisten mijn werkwijze exact kopiëren. Het gaat altijd over wat iemand zélf wil zeggen met zijn foto’s en het concept dat daar eventueel achter schuilt. Maar het is wel zo dat de kleinste ingreep de betekenis van een fotografisch beeld al drastisch kan veranderen. Het loont zeker de moeite om dat onderzoek voor jezelf te durven aangaan.
Ik ervaar bij cursisten zeker een aarzeling, maar tegelijk ook veel nieuwsgierigheid om hun eigen beelden te bewerken. Om alles wat geleidelijker te introduceren, breng ik vaak zelf materiaal mee: kopieën uit fotoboeken, foto’s van de rommelmarkt, oude encyclopedieën. En na een aantal sessies is de drempel om met eigen werk aan de slag te gaan, al een stuk lager.
/ Komen bewerkingsmogelijkheden al op het moment van het fotograferen in je op?
Al enkele jaren werk ik vanuit twee concepten: fictieve realiteiten en utopia. Maar hoewel die altijd in mijn achterhoofd zitten, staan vastleggen en manipulatie van beelden meestal toch los van elkaar. Het is niet zo dat ik een vastomlijnd eindresultaat heb en vooraf precies weet welke bewerkingen ik moet uitvoeren om daaraan te beantwoorden. Het bewerkingsproces is bij momenten ook heel intuïtief en heeft vaak te maken met het opzoeken van gelaagdheid. Daar kan ik heel breed mee gaan.
Met sommige beelden ga ik direct aan de slag, andere blijven jaren liggen. Tot ze plots vanzelf, door het tijdsverloop, in een andere context belanden en een andere noodzaak krijgen. Bijvoorbeeld: lang voor ik fotografe werd en de Syrische burgeroorlog uitbrak, nam ik een reeks puur toeristische beelden tijdens een bezoek aan Palmyra. Veel later, toen die stad verwoest werd, had ik het gevoel dat ik die beelden van toen ergens moest verwerken. Ik heb toen mijn negatieven in de vergroter gestoken en ben daarmee gaan experimenteren.
/Hoe zie je die bewerkingsdrang bij jezelf verder evolueren?
Ik heb intussen al veel geëxperimenteerd met het tactiele van fotografie. Nu is het voor mij de grote uitdaging om het inhoudelijke, dat ook deel uitmaakt van mezelf, mee te nemen in het onderzoek van fotografie als medium. Dan draait het meer rond de vraag: wat doet een beeld met een woord, een inhoud, een concept? Daarnaast wil ik fotografie nog meer combineren. Niet alleen met andere artistieke disciplines zoals literatuur en theater maar ook bijvoorbeeld met het domein van academisch onderzoek.
/ Met welke kunstenaar wil je graag eens een pint pakken?
Net om me inhoudelijk en ook visueel verder uit te dagen, zou ik eerder kiezen voor iemand die met iets totaal anders bezig is dan ik, zoals een een bioloog, astronoom of archeoloog. In hun domeinen lijken schatten van bestaande beelden te liggen en tegelijk hebben zij daar ook boeiende analyses over.
Mensen sluiten zich snel op in hun discipline, of dat nu om een artistieke of een wetenschappelijke of nog een andere specialisatie gaat. Ik zie ook wel de noodzaak in van specialisaties, maar dat betekent niet dat we de wereld (en subwerelden) van wetenschap en kunst strikt van elkaar moeten scheiden. Dat was ook niet altijd zo, denk maar aan de tekenaar-wetenschapper van vroeger. Ik zie net een meerwaarde in combinaties en confrontaties. Bij elkaars domeinen gaan sprokkelen houdt je geest vrij.
/ Hoe ziet de WISPER-cursus van jouw wildste dromen eruit?
Die zit vol kruisbestuivingen in alle mogelijke richtingen. Zoals visual novels maken met schrijvers, illustratoren en fotografen. Of fotografie, projecties en installaties in een geheel met live muzikanten in een operagebouw brengen. Ik zou ook wel eens fotografische beelden binnen de context van theater willen onderzoeken. Ideeën genoeg!
Ook dat hoeft niet binnen de traditionele artistieke disciplinegrenzen te blijven. Het lijkt me bijvoorbeeld enorm boeiend om wetenschappers uit te nodigen die werken rond artificiële intelligentie en daar daar visueel maar ook met theater, muziek en tekst rond te werken.
Hoe minder evident de combinatie, hoe enthousiaster ik ervan word, eigenlijk!